9 Nguyên nhân gây táo bón ở trẻ em & giải pháp mẹ nên biết

Chào các bậc cha mẹ! Chúng tôi hiểu rằng, nhìn con yêu khó chịu vì táo bón là điều không hề dễ chịu chút nào. “Con không ị được”, “Bụng con đau”… những lời than thở ấy khiến chúng ta đứng ngồi không yên. Đừng lo lắng, bài viết này sẽ cùng bạn tìm hiểu tường tận về nguyên nhân gây táo bón ở trẻ, từ những lý do thường gặp đến các dấu hiệu nguy hiểm cần lưu ý, và quan trọng hơn cả là cách giúp bé yêu “giải quyết nỗi buồn” một cách nhẹ nhàng.

Nguyên Nhân Gây Táo Bón Ở Trẻ Em: Hiểu Rõ Để Chăm Sóc Đúng Cách

Trước khi đi sâu vào nguyên nhân, chúng ta hãy cùng làm rõ một chút về táo bón nhé.

Táo bón là gì?

Nói một cách đơn giản, táo bón là tình trạng trẻ đi tiêu khó khăn, ít hơn bình thường. Không có một con số chính xác nào cho “bình thường”, vì mỗi bé mỗi khác.

Có bé 3 ngày mới đi một lần nhưng phân vẫn mềm, không đau đớn thì không gọi là táo bón. Ngược lại, có bé ngày nào cũng đi nhưng phân cứng, phải rặn nhiều, thậm chí chảy máu thì đó chính là táo bón.

Chúng tôi tóm tắt lại như sau, trẻ được xem là bị táo bón khi:

Số lần đi tiêu ít hơn bình thường của bé: Ví dụ, bình thường bé đi 2 ngày/lần, giờ 4-5 ngày mới đi.
Phân cứng, khô, vón cục như phân dê, hoặc to và rắn chắc.
Trẻ phải rặn nhiều, đau đớn khi đi tiêu, thậm chí có thể chảy máu.
Trẻ có biểu hiện sợ đi tiêu, nhịn đi ngoài.

Dấu hiệu nhận biết trẻ bị táo bón

Ngoài những biểu hiện đã nêu ở trên, một số dấu hiệu khác có thể xuất hiện, bao gồm:

Đau bụng, chướng bụng, đầy hơi.
Biếng ăn, ăn không ngon miệng.
Quấy khóc, khó chịu, dễ cáu gắt.
Xì hơi nhiều, có mùi hôi.
Có thể són phân ra quần (do phân cứng ứ đọng lâu ngày trong trực tràng).

Vì Sao Trẻ Bị Táo Bón? Các Nguyên Nhân Thường Gặp Và Ít Gặp

Đây chính là phần quan trọng nhất mà các bậc cha mẹ quan tâm. Có rất nhiều nguyên nhân gây táo bón ở trẻ, từ những thói quen sinh hoạt hàng ngày đến các vấn đề bệnh lý tiềm ẩn.

Chế độ ăn uống thiếu chất xơ

Đây là “thủ phạm” hàng đầu gây táo bón ở trẻ. Chất xơ giống như “chổi quét” trong ruột, giúp làm mềm phân, tăng khối lượng phân và kích thích nhu động ruột, giúp bé đi tiêu dễ dàng hơn.

Chất xơ có ở đâu? Rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt… là những nguồn cung cấp chất xơ tuyệt vời.
Thiếu chất xơ thì sao? Phân trở nên khô cứng, khó di chuyển trong ruột, gây ra táo bón.

Xem thêm: Bà bầu bị táo bón nên ăn gì? 10+ Thực phẩm tốt nhất

Trẻ uống không đủ nước

Nước cũng đóng vai trò quan trọng không kém. Nước giúp làm mềm phân, bôi trơn đường ruột, giúp phân di chuyển dễ dàng.

Bao nhiêu nước là đủ? Lượng nước cần thiết thay đổi tùy theo độ tuổi, cân nặng và mức độ hoạt động của trẻ. Hãy tập cho bé thói quen uống nước thường xuyên, đặc biệt là khi trời nóng hoặc bé vận động nhiều.
Thiếu nước thì sao? Phân khô cứng, khó đi ngoài, gây táo bón.

Thói quen nhịn đi ngoài

Nhiều trẻ, đặc biệt là các bé đang trong độ tuổi đi học, thường nhịn đi ngoài vì ngại, vì mải chơi, hoặc vì sợ nhà vệ sinh ở trường không sạch sẽ.

Tại sao nhịn đi ngoài lại gây táo bón? Khi nhịn, phân sẽ bị giữ lại trong ruột già. Ruột già có chức năng hấp thụ nước, nên phân càng để lâu càng trở nên khô cứng, khó đi ngoài.
Làm sao để khắc phục? Hãy tạo cho bé thói quen đi tiêu vào một giờ cố định trong ngày, tốt nhất là sau bữa ăn sáng. Khuyến khích bé không nhịn đi ngoài, giải thích cho bé hiểu tầm quan trọng của việc đi tiêu đều đặn.

Sử dụng sữa công thức

Sữa công thức, đặc biệt là các loại sữa có hàm lượng đạm cao, có thể gây táo bón ở một số trẻ. Một số bé còn bị dị ứng đạm sữa bò, cũng có thể gây táo bón.

Tại sao sữa công thức có thể gây táo bón? Sữa công thức thường khó tiêu hóa hơn sữa mẹ, và một số thành phần trong sữa có thể làm phân cứng hơn.
Làm sao để khắc phục? Nếu bé bú sữa công thức bị táo bón, hãy thử đổi loại sữa khác, hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ về việc bổ sung men vi sinh (probiotics) để hỗ trợ tiêu hóa.
Dị ứng đạm sữa bò: Nếu nghi ngờ trẻ bị dị ứng, hãy đưa trẻ đi khám.

Ít vận động

Vận động không chỉ giúp trẻ phát triển thể chất mà còn kích thích nhu động ruột, giúp hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả hơn.

Vận động như thế nào? Với trẻ sơ sinh, mẹ có thể massage bụng nhẹ nhàng cho bé. Với trẻ lớn hơn, hãy khuyến khích bé chạy nhảy, vui chơi ngoài trời.
Ít vận động thì sao? Nhu động ruột giảm, phân di chuyển chậm, dễ gây táo bón.

Yếu tố tâm lý (căng thẳng, lo âu)

Nghe có vẻ lạ, nhưng căng thẳng, lo lắng cũng có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa của trẻ, gây ra táo bón.

Ví dụ: Trẻ mới đi học, thay đổi môi trường sống, gia đình có chuyện buồn…
Làm sao để khắc phục? Hãy dành thời gian trò chuyện, lắng nghe và chia sẻ với bé. Tạo cho bé một môi trường sống vui vẻ, thoải mái.

Thay đổi thói quen sinh hoạt

Bất kỳ sự thay đổi nào trong thói quen sinh hoạt, dù là nhỏ, cũng có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa của trẻ.

Ví dụ: Đi du lịch, thay đổi giờ giấc ăn ngủ, bắt đầu đi học…

Nguyên nhân do thuốc

Một số loại thuốc, chẳng hạn như thuốc giảm đau, thuốc kháng sinh, thuốc bổ sung sắt… có thể gây tác dụng phụ là táo bón.

Làm sao để khắc phục? Nếu bé đang dùng thuốc và bị táo bón, hãy trao đổi với bác sĩ để được tư vấn.

Nguyên nhân ít gặp

Trong một số trường hợp hiếm hoi, táo bón có thể là dấu hiệu của một bệnh lý tiềm ẩn, chẳng hạn như:

Bệnh Hirschsprung: Một bệnh lý bẩm sinh, trong đó một phần ruột già không có các tế bào thần kinh điều khiển nhu động ruột.
Suy giáp: Tuyến giáp hoạt động kém, ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất và có thể gây táo bón.
Các vấn đề về thần kinh: Tổn thương tủy sống, bại não…

Xem thêm: Bệnh gút có uống được nước dừa không? Lợi ích và lưu ý

Nguyên nhân chức năng

Táo bón chức năng là loại táo bón không tìm thấy nguyên nhân thực thể nào. Đây là loại táo bón phổ biến nhất ở trẻ em.

Táo Bón Ở Trẻ Sơ Sinh Và Trẻ Ăn Dặm: Những Điều Cần Lưu Ý

Táo bón ở trẻ sơ sinh và trẻ ăn dặm có một số đặc điểm riêng cần lưu ý:

Táo bón ở trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn

Trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn ít khi bị táo bón, vì sữa mẹ rất dễ tiêu hóa. Tuy nhiên, vẫn có một số trường hợp ngoại lệ.

Nguyên nhân: Có thể do mẹ ăn uống không đủ chất xơ, hoặc do bé có cơ địa nhạy cảm.
Cách xử lý: Mẹ nên điều chỉnh chế độ ăn, tăng cường rau xanh, trái cây. Nếu bé vẫn bị táo bón, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.

Táo bón khi trẻ bắt đầu ăn dặm

Khi trẻ bắt đầu ăn dặm, hệ tiêu hóa của bé phải làm quen với những loại thức ăn mới. Đây là giai đoạn trẻ dễ bị táo bón.

Nguyên nhân: Do hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện, do bé chưa quen với thức ăn đặc, do mẹ cho bé ăn quá nhiều tinh bột, ít rau xanh…
Cách xử lý: Cho bé ăn dặm đúng cách, bắt đầu với lượng nhỏ, tăng dần độ thô của thức ăn, đảm bảo đủ chất xơ và nước.

Biến Chứng Và Dấu Hiệu Nguy Hiểm Của Táo Bón Ở Trẻ

Hầu hết các trường hợp táo bón ở trẻ đều không nguy hiểm và có thể tự khỏi. Tuy nhiên, nếu táo bón kéo dài, không được điều trị đúng cách, có thể dẫn đến các biến chứng:

Nứt kẽ hậu môn: Phân cứng gây tổn thương niêm mạc hậu môn, gây đau đớn và chảy máu.
Trĩ: Táo bón kéo dài làm tăng áp lực lên các tĩnh mạch ở hậu môn, gây ra bệnh trĩ.
Sa trực tràng: Một phần trực tràng bị lòi ra ngoài hậu môn.
Tắc ruột: Phân cứng ứ đọng lâu ngày có thể gây tắc ruột, một tình trạng cấp cứu nguy hiểm.
Ảnh hưởng đến tâm lý: Trẻ bị táo bón thường xuyên có thể trở nên cáu gắt, khó chịu, biếng ăn, thậm chí sợ đi tiêu.

Các triệu chứng cần đưa trẻ đi khám ngay

Nếu bé có các dấu hiệu sau, hãy đưa bé đi khám bác sĩ ngay lập tức:

Táo bón kéo dài hơn 2 tuần, không đáp ứng với các biện pháp điều trị tại nhà.
Đau bụng dữ dội, quằn quại, không giảm khi xoa bụng.
Đi ngoài ra máu tươi, hoặc phân có màu đen như bã cà phê.
Nôn mửa nhiều, đặc biệt là nôn ra dịch xanh, vàng.
Bụng chướng to, căng cứng.
Sụt cân không rõ nguyên nhân.
Sốt cao.

Hậu quả của táo bón kéo dài

Suy dinh dưỡng.
Rối loạn tâm lý.

Cách Xử Trí Và Chăm Sóc Khi Trẻ Bị Táo Bón

Khi bé bị táo bón, cha mẹ có thể áp dụng các biện pháp sau:

Phương pháp không dùng thuốc

Thay đổi chế độ ăn:

Tăng cường chất xơ: Cho bé ăn nhiều rau xanh (rau mồng tơi, rau dền, rau lang…), trái cây (chuối, đu đủ, bơ…), ngũ cốc nguyên hạt (yến mạch, gạo lứt…).
Đảm bảo đủ nước: Cho bé uống đủ nước theo nhu cầu, đặc biệt là khi trời nóng hoặc bé vận động nhiều.
Hạn chế đồ ăn nhanh, đồ ngọt, đồ chiên rán.

Tăng cường vận động: Khuyến khích bé vận động, chạy nhảy, vui chơi ngoài trời.

Xem thêm: Môi trường kiềm có độ pH bao nhiêu? 3 Cách tạo kiềm

Massage bụng: Xoa bụng nhẹ nhàng cho bé theo chiều kim đồng hồ, từ phải sang trái, có thể giúp kích thích nhu động ruột.

Tập thói quen đi tiêu: Tạo cho bé thói quen đi tiêu vào một giờ cố định trong ngày.

Khi nào cần dùng thuốc và các loại thuốc thường dùng

Nếu các biện pháp không dùng thuốc không hiệu quả, hoặc bé bị táo bón nặng, cha mẹ có thể sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.

Các loại thuốc thường dùng:

Thuốc nhuận tràng tạo khối (Psyllium): Bổ sung chất xơ, giúp làm mềm phân.
Thuốc nhuận tràng thẩm thấu (Lactulose, Sorbitol): Giữ nước trong lòng ruột, làm mềm phân.
Thuốc nhuận tràng kích thích (Bisacodyl, Senna): Kích thích nhu động ruột, giúp đẩy phân ra ngoài.
Thuốc làm mềm phân (Docusate): Giúp phân mềm hơn, dễ đi ngoài hơn.

Lưu ý: Không tự ý sử dụng thuốc cho trẻ, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi. Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc.

Phòng Ngừa Táo Bón Cho Trẻ: Những Lời Khuyên Hữu Ích

Phòng bệnh hơn chữa bệnh! Để bé yêu không phải “khổ sở” vì táo bón, cha mẹ hãy:

Cho bé ăn uống đủ chất, cân đối, giàu chất xơ.
Đảm bảo bé uống đủ nước.
Tập cho bé thói quen đi tiêu đều đặn.
Khuyến khích bé vận động thường xuyên.
Tạo cho bé một môi trường sống vui vẻ, thoải mái.

Bổ sung nước ion kiềm: Nước ion kiềm, với cấu trúc phân tử nước siêu nhỏ, có thể giúp thẩm thấu nhanh vào tế bào, hỗ trợ quá trình tiêu hóa và làm mềm phân.

Độ pH kiềm nhẹ của nước cũng có thể giúp trung hòa axit dư thừa trong dạ dày, cải thiện các vấn đề về tiêu hóa.